Po osi daho de po podọ to búdisi wiwé de mẹ, wẹ mí nado pànnukọn ohóta Jiwheyẹwhe yínyín tọn he. Mí tindo sinsẹ̀n vòvo po linlẹn alọpãlọpa lẹ po, podọ núplọ́nmẹ lẹpo dogbọn Jiwheyẹwhe dali. To ohóta helẹ mẹ, Jiwheyẹwhe na dèkunnu gbọn Ewlọsu dali bo nasọ dó Núdohiamẹ Ewlọsu tọn hia ga.

Onú ṣakaṣaka lẹpo dóna yín gbigbẹ́ dai, na e ma vibibasi nado mọdona onú he ma sọgan yín domọna, podọ nado dọ onú he ma sọgan yín didọ, podọ nado sọ tunwun onú he yì aga húgan wuntuntun mítọn. Núdabla he na gbẹ́sọ tin hẹ mí kaka mí nido tọ́nsọn ojlẹ lẹ mẹ biọ madopòdo mẹ. “Dayi e go, olọn podọ olọn olọn lẹ tọn lọ ma sọgan hẹn we” (2 OTANNUGBO 6:18). Whenuena mí na tin po Jiwheyẹwhe po to Gigo mẹ, mí na mọdona núdabla daho Gánhunupo tọn.

Susu to Biblu plọ́nmẹtọ lẹ mẹ ko biọ linlẹn de mẹ dogbọn Jiwheyẹwhe yínyín dali, ehe ko yín didọ bo sọ yín pinplọ́nmẹ to owhè kanwe-kò donu ẹnẹtọ mẹ to okú Klisti tọn godo. E yín núsinyẹnawu nado mọdona núhe wutu yè ma do hia Alẹ̀nù Hóhó jẹ to osi de mẹ. Yẹwhegán de kavi apọsteli de ma dọ ohó depope dogbọn yẹwhe-atọ̀n tọn dali gba. To Kosi lẹ mẹ, yẹwhe-atọ̀n susu wẹ tin to ayi mẹ. Ehe yè mọdona talala wẹ yín ehe tin to Indian tọn mẹ: “Brahmâ” he yè ylọ dọ núdátọ lọ; “Vishnu” he yín mẹhe nọ hlá ogbẹ̀ dai; po Shiva he yín mẹvàsúdotọ. Yè ma dọhó dogbọn gbẹtọ atọ̀n Jiwheyẹwhe yínyín tọn dali to Alẹ̀nù Hóhó kavi to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ gba. E matin to whedepopenu dọ Oklunọ do Ede hia to Ohó Etọn mẹ taidi atọ̀n-to-dopomẹ gba, ṣigba taidi Jiwheyẹwhe dopo akàn. Mẹdepope he tẹnpọ́n nado má Jiwheyẹwhe ma sọgan tindo Jiwheyẹwhe nugbo lọ gba, ṣigba bo tindo yẹwhe he é basi na ede he tindo nukunmẹ awe kavi atọ̀n, kavi yẹwhe susu.

To owhè he wáyì lẹ mẹ, pataki to Vọ́fọ́n Plọtẹstan lẹ tọn mẹ, yọnnu núyọ́nẹntọ lẹ zé ogbè yetọn lẹ daga nado vọ́ Jiwheyẹwhe po Ohó Etọn po. Whedelẹnu gbọn ali nùzinzán tọn de mẹ. Dopo to hunhlun yetọn lẹ mẹ wẹ yín dọ sunnu wẹ Jiwheyẹwhe, É ma yín yọnnu gba. E yín didọ to owé winwlán he yín Idea-Spectrum 1st July 1987, pg. 17 mẹ, dọ: “Jiwheyẹwhe sunnu Biblu mẹ tọn” podọ ga “osẹ́n ao lẹ yín winwlán hlan sunnu lẹ kẹdẹ.” E yín didọ, dọ: “Na yọnnu lẹ ma tindo sunnu tẹnmẹ he yè sọgan gboadà na yé wutu, enẹwutu wẹ yé ma do yín máhẹtọ togùn Jù lẹ tọn mẹ gba.” Na e yín awujinúdo nado tindo dopọ́n to Jiwheyẹwhe vivlẹ̀ mẹ do?

To owhè fọtọ́n donu ẹnẹ he wáyì lẹ mẹ, Jiwheyẹwhe basi alẹ̀nù de hẹ Ablaham bo sọ ná ẹn opagbe de, dọmọ, “...to hiẹ mẹ wẹ yè na dona hẹnnu aigba tọn lẹpo te” (GẸNESISI 12:3). Ju lẹ tọn wẹ Ablaham, Yisenọ lẹpo, po Malénu lẹpo po. To Mọse whenu, nado dọ dọndopọ́ owhè fõ-fọtọ́n-nuọntọ̀n (3,600) hunkọ he wáyì lẹ mẹ, Oklunọ Jiwheyẹwhe jẹte dó Osó Sinai tọn ji bo na osẹ́n lẹ. Nújijọ lọ ma yín didohia gbọn oyín sinsẹ̀n atọ̀n he mí hia wáyì lẹ tọn dali gba. Sọn whenẹnu wẹ yè dè Islaẹli nado dèkunnu na Jiwheyẹwhe nugbo dopolọ tọn to gblagbla akọta he lẹ́do yé lẹ tọn mẹ.

Nado dọ to owhè fõ (2,000) hunkọ he wáyì lẹ mẹ, awúsọhia Messia tọn yín hinhẹn gbọn Gbigbọ Wiwé dali bo sọ yín jiji gbọn Malia awhli to gbèji dali. Yisenọ lẹpo mọdona nugbo he lọ. Malénu lẹ nọ ná sisi I taidi dopo to yẹwhegán daho lẹ mẹ, yé yí I sè to nújawu Etọn lẹ mẹ, ṣigba yé ma yí I taidi Mẹflitọ gba. Na Jù lẹ tọn ojlẹ nado yise to É mẹ ko dọnsẹpọ́. Kẹdẹdilé Josẹfu do ede hia nọvisunnu etọn lẹ dó to asiko ojlẹ awetọ tọn, mọdopolọ wẹ Islaẹli na wá yọ́n Messia yetọn to whenuena É na sọawúhia yé to ojlẹ awetọ mẹ (GENẸSISI 44; OWALỌ 7:13).

Nado dọ dọndopọ́ owhè fọtọ́n-fowe (1,400) tọn hunkọ he ko wáyì lẹ mẹ, Mohammed sọawúhia to núwiwà de mẹ. Azọ́n etọn wẹ nado tún gbẹtọ lẹ dote sọn sinsẹ̀n Kosi lẹ tọn kọ̀n podọ nado hẹn yé yise to Jiwheyẹwhe dopo mẹ, Gánhunupo lọ, mẹhe Mohammed nọ ylọ dọ “Allah”. Mohammed dóyise dọ ewọ wẹ na yín yẹwhegán godo tọn he hó yè dọ to Owé MALAKI 4:5-6 tọn mẹ. Podọ ewọ godo wẹ whẹ̀dida na wá aihọn ji, whenẹnu wẹ Allah na dè mẹhe na yì Paladis lẹ mẹ podọ mẹhe É nasọ gblewhẹ̀do lẹ. Ṣogan to owhè he wáyì lẹ mẹ, nújijọ he Mohammed dọ yé na jọ lẹ depope ma jọ. Ṣigba to ajiji mẹ, agùn de wá ayi mẹ bo diọnukunsọ Jù lẹ po yisenọ lẹ po. Ehe ma yín linlẹn dagbe lọ gba. Whedepopenu he mí hia Korani, e nọ sisẹ́ mí nado nọ hia Owé Wiwé lẹ ga. Dogbọn ohó he Mohammed dọ tọn dali to alọ dindlẹn etọn do Biblu mẹ, he yè dóna hia bo sọ yise. Nugbo susu to hodotọ etọn lẹ mẹ, yèdọ Malénu lẹ, ma tlẹ nọ yìn osẹ́n etọn gba.

Wuntuntun nugbo Jiwheyẹwhe tọn po núdohiamẹ Jiwheyẹwhe tọn po yín núvivẹ titegbe de. Gbọn ehe kẹdẹ mẹ wẹ mí sọgan yín máhẹtọ to titò Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Podọ to awúsọhia núdohiamẹ Jiwheyẹwhe Lọsu tọn mẹ, mẹde sọgan dọ po awubla po dọ, susu to Jù lẹ mẹ ma mọdona awúsọhiamẹ Etọn to whenuena É sọawúhia gba, Yisenọ lẹ tunmẹ jẹagọ, ṣigba na Malénu lẹ tọn yé ma tlẹ mọdona lala. Ehe wẹ otànhó nugbo lọ. Eyín Jiwheyẹwhe dopolọ he dọhó hlan Ablaham po Mọse po, bo sọ do Ede hia gbọn Klisti mẹ wẹ sọ dọhó hlan Mohammed, to whenẹnu núdepope he é dọ, bo wlán bo sọ dóyisena dóna sọgbe sọn bibẹ́nu jẹ vivọnu. Kẹdẹdi gbẹtọ owhè kanwe-kò donu kòtọ he ko wáyì lẹ tọn, mí dó jlọjẹ nado kànbiọ dọ, mẹnu wẹ mọdona Ohó Jiwheyẹwhe tọn po titò Etọn po, podọ mẹnu lẹ wẹ sọ mọdona jẹagọ. Azọ́n Jiwheyẹwhe tọn nugbo hlan gbẹtọ lẹpo ma sọ yín yinyọ́nnẹn to agùn pipli egbé tọn lẹ mẹ ba. To nukọnyìyì mẹ, owhẹ̀jijọ titegbe awúsọhia vòvo Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọn aga jẹ odò po Núdohiamẹ Ewlọsu tọn po to Klisti mẹ yín domamọna gbọn gbẹtọ susu dali.

Na ohógbè Anglẹ tọn he yín ‹‹ GOD››(JIWHEYẸWHE) bọ tunmẹ etọn to ogbè Heblu tọn mẹ wẹ Elohim. “To whẹ́whẹ́nu wẹ Jiwheyẹwe (Elohim) dá olọn po aihọn”. Ohógbè he yín Jiwheyẹwhe yín didohia mí di Gánhunupo kẹdẹdi núhe yè na sẹ̀n. To Owé GENẸSISI 1 tọn mẹ, mí mọ ohógbè Elohim tọn. Sọn Owé GENẸSISI 2:4 tọn mẹ, to finẹ mí mọ dọndopọ́ ohógbè Oklunọ Jiwheyẹwhe tọn he yín Yahweh-Elohim. Whedepopenu he oyín helẹ yín didọ dagbedagbe bo sọ yín domọna titegbe na núdohiamẹ Jiwheyẹwhe tọn pataki de. Mí nọ dọhó do azọ́nyínkọ Etọn alọpãlọpa lẹ go. Ohógbè Elohim yín zinzán na onú dopo, ṣigba to whedelẹnu nọ yín zinzán na onú susu. Onú dopolọ to alọdlẹn do Ewọ Jiwheyẹwhe dopolọ; ṣigba na onú susu to alọdlẹn do azọ́nyínkọ Etọn lẹ taidi, Núdátọ, Alọgọnamẹtọ, Whẹ̀datọ, Ahọlu po onú he pò lẹpo po.

Ohógbè Elohim tọn, po Elah tọn po kavi El tọn yín mimọ to whedepopenu to alọdlẹn do Jiwheyẹwhe dopo. Whenẹnu e to dandan mẹ nado mọdona alọ he mẹ É sọawúhia te to azọ́nyínkọ Ewlọsu tọn lẹ mẹ. Ohó he hodo É lẹ bo yín zinzán pannukọn Jiwheyẹwhe, he yín ehe lẹ: El Elyon he yín Jiwheyẹwhe he Yíaga (GENẸSISI 14:18) El shaddai he yín Jiwheyẹwhe Ganhunupo (GENẸSISI 17:1); El Olam he yín Jiwheyẹwhe Madopòdo (GENẸSISI 21:33); El Gibbor he yín Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ (ISAIA 9:6). E blawu titegbe dọ Biblu tunmẹtọ lẹ ma dètana oyín nugbo lẹ lọ po tunmẹ yetọn lẹ po gba. Enẹwutu wẹ domọnanú dogbọn Jiwheyẹwhe po awúsọhiamẹ Etọn po dali yín núsinyẹnawu, na oyín nugbo lẹ lọ ma yín didohia wutu.

Sọn azán otọ́gbo lẹ tọn jẹ azán he gbè yè ná osẹ́n te, Jiwheyẹwhe-Elohim wẹ to dọhó. Whenẹnu wẹ É dọhó hlan Mọse, dọmọ: “... Yẹn Jehova (YAHWEH) wẹ: yẹn sọawúhia hlan Ablaham, hlan Isaki, podọ hlan Jakọbu di Jiwheyẹwhe Ganhunupo (EL SHADDAI), ṣigba gbọn oyín ṣie Jehova ( YAHWEH ELOHIM) dali wẹ ma yín mẹyinyọ́nẹn hlan yé gba” (EKSỌDUSI 6:2-3). Enẹ wẹ jẹnukọnna alẹ̀nù bibasi hẹ Islaẹli, Jiwheyẹwhe dohia oyín alẹ̀nù Etọn he yè ylọ dọ Yahweh bo sọ yín winwlán to ogbè Heblu tọn mẹ dọ, YHWH. Whedepopenu he mí hia Oklunọ Jiwheyẹwhe to Owé Alẹ̀nù Hóhó tọn mẹ, winwlán he tunmẹ etọn yín Yahweh Elohim. Yahweh wẹ yín awúsọhia gbahungba Elohim tọn.

To alọ dopolọ mẹ kẹdẹdilé Elohim yín mimọ to sisi de mẹ po omẹ Etọn lẹ po nado dọ É to azọ́nwà, bo yín didohia to oyín lẹ mẹ, mọdopolọ wẹ hlan oyín Oklunọ Yahweh tọn. Yahweh-Jireh he yín Oklunọ núpekọtọ nado basi (GENẸSISI 22:7-14), Yahweh-Rapha he yín Oklunọ azọ̀nhẹngbọnamẹtọ (EKSỌDUSI 15:26), Yahweh-Nissi he yín Oklunọ aliglọnnamẹylankantọ (EKSỌDUSI 17:8-15), Yahweh-Shalom he yín Oklunọ he nọ sẹ́ jijọho do (WHẸ̀DATỌ 6:24), Yahweh-Ra-ah he yín Oklunọ Lẹngbọhọtọ ṣie (PSALM 23:1), Yahweh-Tsidkenu he yín Oklunọ dódó ṣie tọn (JELEMIA 23:6), Yahweh-Shammah he yín Oklunọ lọ tin finẹ (EZEKIẸLI 48:35), Yahweh-Sabaoth he yín Oklunọ awhànpa lẹ tọn (1 SAMUẸLI 1:3). Sọn whẹ́whẹ́whenu, Jiwheyẹwhe do Ede hia di Oklunọ kẹdẹdi titò titegbe Etọn tọn po azọ́n po hlan gbẹtọ lẹpo.

Whẹpo Oklunọ Jiwheyẹwhe do hẹn oyín Etọn zùn yinyọ́nẹn hlan Mọse, É dọ hlan ẹn dọ, “Yẹn wẹ mẹhe tin nẹ: ewọ sọ dọmọ, Lé wẹ hiẹ na dọ hlan ovi Islaẹli tọn lẹ, Yẹn na yín† ko do mi hlan mì de...ehe wẹ oyín ṣie kakadoidoi,ehe sọ wẹ oflín ṣie hlan whẹndo lẹpo.”(EKSỌDUSI 3:14-15). Ohógbe Yẹn na yín tọn yín apade Oyín Yahweh tọn kẹdẹdi madopodo, podọ mẹhe tin na Ede. Ewọ lọ wẹ Yẹn na yín to whelẹponu, ma kàn lé É do Ede hia do to whedepopenu. Podọ whenuena É tọ́n jẹgbonu sọn agbasa gbigbọnọ Etọn mẹ biọ gohọ̀ agbasalanọ de mẹ bo sọ do oyín alẹ̀nùnù Alẹ̀nù Yọ́yọ́ he yín Yahshua hia, ehe tunmẹ dọ Yahweh-Whlẹngantọ, Ewọ dopolọ wẹ Yẹn na yín. Sọn dinvie mí mọ hinhẹnṣẹ̀ ohó he lọ tọn gbọn owéfọ lẹ mẹ kaka jẹ vivọnu owé Alẹ̀nù Yọ́yọ́ tọn tọn, dọ, dọmọ, “Yẹn wẹ alfa, Yẹn wẹ Omẹga, odòdó po opòdo po, nukọntọ, godotọ.”(OSỌHIA 22:13)

Yé mẹhe yọn aliho he mẹ Jiwheyẹwhe do Ede hia gbọn to Alẹ̀nù Hóhó mẹ lẹ kẹdẹ, wẹ na tindo jlọjẹ nado mọ Ẹn to awusọhia Etọn mẹ to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ. Nugbo, Oklunọ Jiwheyẹwhe dopolọ wẹ to whelẹponu ṣigba bo nọ do Ede hia to alọvovo mẹ to agbasa gbigbọnọ de mẹ to Alẹ̀nù Hóhó mẹ, ṣigba to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ É sọawúhia gbangban to gohọ̀ agbasalan tọn de mẹ.

Kẹdẹdile Jiwheyẹwhe tin do, Gbigbọ wẹ Jiwheyẹwhe (JOHANU 4:24). Kẹdẹdi Gbigbọ, mẹdepope ma ko mọ Ẹn gbede (JOHANU 1:18; 1JOHANU 4:2). Enẹwutu É do nọ yín yiylọ dọ Jiwheyẹwhe he nukun ma nọ mọ (1TIMỌTI 1:17: 1TIMỌTI 6:16). Mẹdepope he mọ Jiwheyẹwhe to Alẹ̀nù Hóhó mẹ ko mọ Ẹn taidi Oklunọ-Yahweh. Mẹdepope he mọ Jiwheyẹwhe to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ, na ko mọ Ẹn di Oklunọ-Yahshua, Emmanuel he yín Jiwheyẹwhe tin to mí de. Otọ́ lọ do Ede hia to Ovi lọ mẹ, podọ Jiwheyẹwhe mẹhe yín Gbigbọ do Ede hia kẹdẹdi Oklunọ to agbasa gbẹtọ tọn de mẹ. Dohia he lẹpo he mí mọ to alọdlẹn do Jiwheyẹwhe, mí sọ mọ yé to alọdlẹn do Oklunọ, na Oklunọ lọ wẹ Jiwheyẹwhe.

To Alẹ̀nù Hóhó mẹ, núde matin taidi kọ̀ndopọ́ Otọ́ po Ovi po tọn gba. Yè ko dọ ẹ dai to dọdai mẹ. Nado dọ, Jiwheyẹwhe wẹ Otọ́ Adam tọn; Ewọ wẹ Otọ́ Islaẹli tọn. Ṣigba yẹwhegán depope ma ko ylọ Jiwheyẹwhe dọ Otọ́ Olọn tọn gba. Dopo ma to yé mẹ he dọhó kavi dlẹalọ do Ovi Jiwheyẹwhe tọn to gblagbla owhè fọtọ́n donu ẹnẹ (4,000) tọn to Alẹ̀nù Hóhó mẹ gba. Podọ ohó depope matin to ṣẹnṣẹn Otọ́ po Ovi po tọn he yè wlán dai to Alẹ̀nù Hóhó mẹ gba, na ohógbè nẹ matin lala. Oklunọ Jiwheyẹwhe lọ wẹ Mẹhe yẹwhegán lẹ po ovi Islaẹli tọn lẹ po nọ dọhó hlan bo sọ tindo kọ̀ndopọ́ po É po.

To Owé GENẸSISI 1:27 tọn mẹ, nugbo lọ yín didọ hlan mí, dọ, Jiwheyẹwhe he nukun ma nọ mọ lọ sọawúhia to ninọ̀mẹ awe mẹ. Jiwheyẹwhe nugbo dopolọ gê do Ede hia to bibẹ́nu núdidá tọn, to ninọ̀mẹ awúsọhia gbaungba gbẹtọ de tọn mẹ, enẹwutu wẹ yè do wlán ẹn, dọ, “Mọwẹ Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ to boṣiọ etọn titi mẹ, to boṣiọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ é dá ẹ do...” podọ awetọ, “... Gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn sọ pàváva to osìn nukunta ji” (GENẸSISI 1:2). Na ehe tọn wutu, na mẹdepope ni ma lẹn kavi dọhó dogbọn omẹ susu tọn dali blo. Eyín mì jlo, mì sọgan mọ hlan to bibẹ́nu lọ dolé Jiwheyẹwhe do Ede hia dó to ninọ̀mẹ vòvo mẹ kẹdẹdilé yè lẹzùn nútitegbe dó. Awúsọhia ninọ̀mẹ susu Jiwheyẹwhe tọn tọn to Alẹ̀nù Hóhó mẹ yín yiylọ dọ teofani, podọ to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ, É zé ninọ̀mẹ gbẹtọ yínyín de tọn do Ede ji.

Po osi daho de po podọ to búdisi wiwé de mẹ, wẹ mí nado pànnukọn ohóta Jiwheyẹwhe yínyín tọn he. Mí tindo sinsẹ̀n vòvo po linlẹn alọpãlọpa lẹ po, podọ núplọ́nmẹ lẹpo dogbọn Jiwheyẹwhe dali. To ohóta helẹ mẹ, Jiwheyẹwhe na dèkunnu gbọn Ewlọsu dali bo nasọ dó Núdohiamẹ Ewlọsu tọn hia ga.

Onú ṣakaṣaka lẹpo dóna yín gbigbẹ́ dai, na e ma vibibasi nado mọdona onú he ma sọgan yín domọna, podọ nado dọ onú he ma sọgan yín didọ, podọ nado sọ tunwun onú he yì aga húgan wuntuntun mítọn. Núdabla he na gbẹ́sọ tin hẹ mí kaka mí nido tọ́nsọn ojlẹ lẹ mẹ biọ madopòdo mẹ. “Dayi e go, olọn podọ olọn olọn lẹ tọn lọ ma sọgan hẹn we” (2 OTANNUGBO 6:18). Whenuena mí na tin po Jiwheyẹwhe po to Gigo mẹ, mí na mọdona núdabla daho Gánhunupo tọn.

Susu to Biblu plọ́nmẹtọ lẹ mẹ ko biọ linlẹn de mẹ dogbọn Jiwheyẹwhe yínyín dali, ehe ko yín didọ bo sọ yín pinplọ́nmẹ to owhè kanwe-kò donu ẹnẹtọ mẹ to okú Klisti tọn godo. E yín núsinyẹnawu nado mọdona núhe wutu yè ma do hia Alẹ̀nù Hóhó jẹ to osi de mẹ. Yẹwhegán de kavi apọsteli de ma dọ ohó depope dogbọn yẹwhe-atọ̀n tọn dali gba. To Kosi lẹ mẹ, yẹwhe-atọ̀n susu wẹ tin to ayi mẹ. Ehe yè mọdona talala wẹ yín ehe tin to Indian tọn mẹ: “Brahmâ” he yè ylọ dọ núdátọ lọ; “Vishnu” he yín mẹhe nọ hlá ogbẹ̀ dai; po Shiva he yín mẹvàsúdotọ. Yè ma dọhó dogbọn gbẹtọ atọ̀n Jiwheyẹwhe yínyín tọn dali to Alẹ̀nù Hóhó kavi to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ gba. E matin to whedepopenu dọ Oklunọ do Ede hia to Ohó Etọn mẹ taidi atọ̀n-to-dopomẹ gba, ṣigba taidi Jiwheyẹwhe dopo akàn. Mẹdepope he tẹnpọ́n nado má Jiwheyẹwhe ma sọgan tindo Jiwheyẹwhe nugbo lọ gba, ṣigba bo tindo yẹwhe he é basi na ede he tindo nukunmẹ awe kavi atọ̀n, kavi yẹwhe susu.

To owhè he wáyì lẹ mẹ, pataki to Vọ́fọ́n Plọtẹstan lẹ tọn mẹ, yọnnu núyọ́nẹntọ lẹ zé ogbè yetọn lẹ daga nado vọ́ Jiwheyẹwhe po Ohó Etọn po. Whedelẹnu gbọn ali nùzinzán tọn de mẹ. Dopo to hunhlun yetọn lẹ mẹ wẹ yín dọ sunnu wẹ Jiwheyẹwhe, É ma yín yọnnu gba. E yín didọ to owé winwlán he yín Idea-Spectrum 1st July 1987, pg. 17 mẹ, dọ: “Jiwheyẹwhe sunnu Biblu mẹ tọn” podọ ga “osẹ́n ao lẹ yín winwlán hlan sunnu lẹ kẹdẹ.” E yín didọ, dọ: “Na yọnnu lẹ ma tindo sunnu tẹnmẹ he yè sọgan gboadà na yé wutu, enẹwutu wẹ yé ma do yín máhẹtọ togùn Jù lẹ tọn mẹ gba.” Na e yín awujinúdo nado tindo dopọ́n to Jiwheyẹwhe vivlẹ̀ mẹ do?

To owhè fọtọ́n donu ẹnẹ he wáyì lẹ mẹ, Jiwheyẹwhe basi alẹ̀nù de hẹ Ablaham bo sọ ná ẹn opagbe de, dọmọ, “...to hiẹ mẹ wẹ yè na dona hẹnnu aigba tọn lẹpo te” (GẸNESISI 12:3). Ju lẹ tọn wẹ Ablaham, Yisenọ lẹpo, po Malénu lẹpo po. To Mọse whenu, nado dọ dọndopọ́ owhè fõ-fọtọ́n-nuọntọ̀n (3,600) hunkọ he wáyì lẹ mẹ, Oklunọ Jiwheyẹwhe jẹte dó Osó Sinai tọn ji bo na osẹ́n lẹ. Nújijọ lọ ma yín didohia gbọn oyín sinsẹ̀n atọ̀n he mí hia wáyì lẹ tọn dali gba. Sọn whenẹnu wẹ yè dè Islaẹli nado dèkunnu na Jiwheyẹwhe nugbo dopolọ tọn to gblagbla akọta he lẹ́do yé lẹ tọn mẹ.

Nado dọ to owhè fõ (2,000) hunkọ he wáyì lẹ mẹ, awúsọhia Messia tọn yín hinhẹn gbọn Gbigbọ Wiwé dali bo sọ yín jiji gbọn Malia awhli to gbèji dali. Yisenọ lẹpo mọdona nugbo he lọ. Malénu lẹ nọ ná sisi I taidi dopo to yẹwhegán daho lẹ mẹ, yé yí I sè to nújawu Etọn lẹ mẹ, ṣigba yé ma yí I taidi Mẹflitọ gba. Na Jù lẹ tọn ojlẹ nado yise to É mẹ ko dọnsẹpọ́. Kẹdẹdilé Josẹfu do ede hia nọvisunnu etọn lẹ dó to asiko ojlẹ awetọ tọn, mọdopolọ wẹ Islaẹli na wá yọ́n Messia yetọn to whenuena É na sọawúhia yé to ojlẹ awetọ mẹ (GENẸSISI 44; OWALỌ 7:13).

Nado dọ dọndopọ́ owhè fọtọ́n-fowe (1,400) tọn hunkọ he ko wáyì lẹ mẹ, Mohammed sọawúhia to núwiwà de mẹ. Azọ́n etọn wẹ nado tún gbẹtọ lẹ dote sọn sinsẹ̀n Kosi lẹ tọn kọ̀n podọ nado hẹn yé yise to Jiwheyẹwhe dopo mẹ, Gánhunupo lọ, mẹhe Mohammed nọ ylọ dọ “Allah”. Mohammed dóyise dọ ewọ wẹ na yín yẹwhegán godo tọn he hó yè dọ to Owé MALAKI 4:5-6 tọn mẹ. Podọ ewọ godo wẹ whẹ̀dida na wá aihọn ji, whenẹnu wẹ Allah na dè mẹhe na yì Paladis lẹ mẹ podọ mẹhe É nasọ gblewhẹ̀do lẹ. Ṣogan to owhè he wáyì lẹ mẹ, nújijọ he Mohammed dọ yé na jọ lẹ depope ma jọ. Ṣigba to ajiji mẹ, agùn de wá ayi mẹ bo diọnukunsọ Jù lẹ po yisenọ lẹ po. Ehe ma yín linlẹn dagbe lọ gba. Whedepopenu he mí hia Korani, e nọ sisẹ́ mí nado nọ hia Owé Wiwé lẹ ga. Dogbọn ohó he Mohammed dọ tọn dali to alọ dindlẹn etọn do Biblu mẹ, he yè dóna hia bo sọ yise. Nugbo susu to hodotọ etọn lẹ mẹ, yèdọ Malénu lẹ, ma tlẹ nọ yìn osẹ́n etọn gba.

Wuntuntun nugbo Jiwheyẹwhe tọn po núdohiamẹ Jiwheyẹwhe tọn po yín núvivẹ titegbe de. Gbọn ehe kẹdẹ mẹ wẹ mí sọgan yín máhẹtọ to titò Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Podọ to awúsọhia núdohiamẹ Jiwheyẹwhe Lọsu tọn mẹ, mẹde sọgan dọ po awubla po dọ, susu to Jù lẹ mẹ ma mọdona awúsọhiamẹ Etọn to whenuena É sọawúhia gba, Yisenọ lẹ tunmẹ jẹagọ, ṣigba na Malénu lẹ tọn yé ma tlẹ mọdona lala. Ehe wẹ otànhó nugbo lọ. Eyín Jiwheyẹwhe dopolọ he dọhó hlan Ablaham po Mọse po, bo sọ do Ede hia gbọn Klisti mẹ wẹ sọ dọhó hlan Mohammed, to whenẹnu núdepope he é dọ, bo wlán bo sọ dóyisena dóna sọgbe sọn bibẹ́nu jẹ vivọnu. Kẹdẹdi gbẹtọ owhè kanwe-kò donu kòtọ he ko wáyì lẹ tọn, mí dó jlọjẹ nado kànbiọ dọ, mẹnu wẹ mọdona Ohó Jiwheyẹwhe tọn po titò Etọn po, podọ mẹnu lẹ wẹ sọ mọdona jẹagọ. Azọ́n Jiwheyẹwhe tọn nugbo hlan gbẹtọ lẹpo ma sọ yín yinyọ́nnẹn to agùn pipli egbé tọn lẹ mẹ ba. To nukọnyìyì mẹ, owhẹ̀jijọ titegbe awúsọhia vòvo Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọn aga jẹ odò po Núdohiamẹ Ewlọsu tọn po to Klisti mẹ yín domamọna gbọn gbẹtọ susu dali.

Na ohógbè Anglẹ tọn he yín ‹‹ GOD››(JIWHEYẸWHE) bọ tunmẹ etọn to ogbè Heblu tọn mẹ wẹ Elohim. “To whẹ́whẹ́nu wẹ Jiwheyẹwe (Elohim) dá olọn po aihọn”. Ohógbè he yín Jiwheyẹwhe yín didohia mí di Gánhunupo kẹdẹdi núhe yè na sẹ̀n. To Owé GENẸSISI 1 tọn mẹ, mí mọ ohógbè Elohim tọn. Sọn Owé GENẸSISI 2:4 tọn mẹ, to finẹ mí mọ dọndopọ́ ohógbè Oklunọ Jiwheyẹwhe tọn he yín Yahweh-Elohim. Whedepopenu he oyín helẹ yín didọ dagbedagbe bo sọ yín domọna titegbe na núdohiamẹ Jiwheyẹwhe tọn pataki de. Mí nọ dọhó do azọ́nyínkọ Etọn alọpãlọpa lẹ go. Ohógbè Elohim yín zinzán na onú dopo, ṣigba to whedelẹnu nọ yín zinzán na onú susu. Onú dopolọ to alọdlẹn do Ewọ Jiwheyẹwhe dopolọ; ṣigba na onú susu to alọdlẹn do azọ́nyínkọ Etọn lẹ taidi, Núdátọ, Alọgọnamẹtọ, Whẹ̀datọ, Ahọlu po onú he pò lẹpo po.

Ohógbè Elohim tọn, po Elah tọn po kavi El tọn yín mimọ to whedepopenu to alọdlẹn do Jiwheyẹwhe dopo. Whenẹnu e to dandan mẹ nado mọdona alọ he mẹ É sọawúhia te to azọ́nyínkọ Ewlọsu tọn lẹ mẹ. Ohó he hodo É lẹ bo yín zinzán pannukọn Jiwheyẹwhe, he yín ehe lẹ: El Elyon he yín Jiwheyẹwhe he Yíaga (GENẸSISI 14:18) El shaddai he yín Jiwheyẹwhe Ganhunupo (GENẸSISI 17:1); El Olam he yín Jiwheyẹwhe Madopòdo (GENẸSISI 21:33); El Gibbor he yín Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ (ISAIA 9:6). E blawu titegbe dọ Biblu tunmẹtọ lẹ ma dètana oyín nugbo lẹ lọ po tunmẹ yetọn lẹ po gba. Enẹwutu wẹ domọnanú dogbọn Jiwheyẹwhe po awúsọhiamẹ Etọn po dali yín núsinyẹnawu, na oyín nugbo lẹ lọ ma yín didohia wutu.

Sọn azán otọ́gbo lẹ tọn jẹ azán he gbè yè ná osẹ́n te, Jiwheyẹwhe-Elohim wẹ to dọhó. Whenẹnu wẹ É dọhó hlan Mọse, dọmọ: “... Yẹn Jehova (YAHWEH) wẹ: yẹn sọawúhia hlan Ablaham, hlan Isaki, podọ hlan Jakọbu di Jiwheyẹwhe Ganhunupo (EL SHADDAI), ṣigba gbọn oyín ṣie Jehova ( YAHWEH ELOHIM) dali wẹ ma yín mẹyinyọ́nẹn hlan yé gba” (EKSỌDUSI 6:2-3). Enẹ wẹ jẹnukọnna alẹ̀nù bibasi hẹ Islaẹli, Jiwheyẹwhe dohia oyín alẹ̀nù Etọn he yè ylọ dọ Yahweh bo sọ yín winwlán to ogbè Heblu tọn mẹ dọ, YHWH. Whedepopenu he mí hia Oklunọ Jiwheyẹwhe to Owé Alẹ̀nù Hóhó tọn mẹ, winwlán he tunmẹ etọn yín Yahweh Elohim. Yahweh wẹ yín awúsọhia gbahungba Elohim tọn.

To alọ dopolọ mẹ kẹdẹdilé Elohim yín mimọ to sisi de mẹ po omẹ Etọn lẹ po nado dọ É to azọ́nwà, bo yín didohia to oyín lẹ mẹ, mọdopolọ wẹ hlan oyín Oklunọ Yahweh tọn. Yahweh-Jireh he yín Oklunọ núpekọtọ nado basi (GENẸSISI 22:7-14), Yahweh-Rapha he yín Oklunọ azọ̀nhẹngbọnamẹtọ (EKSỌDUSI 15:26), Yahweh-Nissi he yín Oklunọ aliglọnnamẹylankantọ (EKSỌDUSI 17:8-15), Yahweh-Shalom he yín Oklunọ he nọ sẹ́ jijọho do (WHẸ̀DATỌ 6:24), Yahweh-Ra-ah he yín Oklunọ Lẹngbọhọtọ ṣie (PSALM 23:1), Yahweh-Tsidkenu he yín Oklunọ dódó ṣie tọn (JELEMIA 23:6), Yahweh-Shammah he yín Oklunọ lọ tin finẹ (EZEKIẸLI 48:35), Yahweh-Sabaoth he yín Oklunọ awhànpa lẹ tọn (1 SAMUẸLI 1:3). Sọn whẹ́whẹ́whenu, Jiwheyẹwhe do Ede hia di Oklunọ kẹdẹdi titò titegbe Etọn tọn po azọ́n po hlan gbẹtọ lẹpo.

Whẹpo Oklunọ Jiwheyẹwhe do hẹn oyín Etọn zùn yinyọ́nẹn hlan Mọse, É dọ hlan ẹn dọ, “Yẹn wẹ mẹhe tin nẹ: ewọ sọ dọmọ, Lé wẹ hiẹ na dọ hlan ovi Islaẹli tọn lẹ, Yẹn na yín† ko do mi hlan mì de...ehe wẹ oyín ṣie kakadoidoi,ehe sọ wẹ oflín ṣie hlan whẹndo lẹpo.”(EKSỌDUSI 3:14-15). Ohógbe Yẹn na yín tọn yín apade Oyín Yahweh tọn kẹdẹdi madopodo, podọ mẹhe tin na Ede. Ewọ lọ wẹ Yẹn na yín to whelẹponu, ma kàn lé É do Ede hia do to whedepopenu. Podọ whenuena É tọ́n jẹgbonu sọn agbasa gbigbọnọ Etọn mẹ biọ gohọ̀ agbasalanọ de mẹ bo sọ do oyín alẹ̀nùnù Alẹ̀nù Yọ́yọ́ he yín Yahshua hia, ehe tunmẹ dọ Yahweh-Whlẹngantọ, Ewọ dopolọ wẹ Yẹn na yín. Sọn dinvie mí mọ hinhẹnṣẹ̀ ohó he lọ tọn gbọn owéfọ lẹ mẹ kaka jẹ vivọnu owé Alẹ̀nù Yọ́yọ́ tọn tọn, dọ, dọmọ, “Yẹn wẹ alfa, Yẹn wẹ Omẹga, odòdó po opòdo po, nukọntọ, godotọ.”(OSỌHIA 22:13)

Yé mẹhe yọn aliho he mẹ Jiwheyẹwhe do Ede hia gbọn to Alẹ̀nù Hóhó mẹ lẹ kẹdẹ, wẹ na tindo jlọjẹ nado mọ Ẹn to awusọhia Etọn mẹ to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ. Nugbo, Oklunọ Jiwheyẹwhe dopolọ wẹ to whelẹponu ṣigba bo nọ do Ede hia to alọvovo mẹ to agbasa gbigbọnọ de mẹ to Alẹ̀nù Hóhó mẹ, ṣigba to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ É sọawúhia gbangban to gohọ̀ agbasalan tọn de mẹ.

Kẹdẹdile Jiwheyẹwhe tin do, Gbigbọ wẹ Jiwheyẹwhe (JOHANU 4:24). Kẹdẹdi Gbigbọ, mẹdepope ma ko mọ Ẹn gbede (JOHANU 1:18; 1JOHANU 4:2). Enẹwutu É do nọ yín yiylọ dọ Jiwheyẹwhe he nukun ma nọ mọ (1TIMỌTI 1:17: 1TIMỌTI 6:16). Mẹdepope he mọ Jiwheyẹwhe to Alẹ̀nù Hóhó mẹ ko mọ Ẹn taidi Oklunọ-Yahweh. Mẹdepope he mọ Jiwheyẹwhe to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ, na ko mọ Ẹn di Oklunọ-Yahshua, Emmanuel he yín Jiwheyẹwhe tin to mí de. Otọ́ lọ do Ede hia to Ovi lọ mẹ, podọ Jiwheyẹwhe mẹhe yín Gbigbọ do Ede hia kẹdẹdi Oklunọ to agbasa gbẹtọ tọn de mẹ. Dohia he lẹpo he mí mọ to alọdlẹn do Jiwheyẹwhe, mí sọ mọ yé to alọdlẹn do Oklunọ, na Oklunọ lọ wẹ Jiwheyẹwhe.

To Alẹ̀nù Hóhó mẹ, núde matin taidi kọ̀ndopọ́ Otọ́ po Ovi po tọn gba. Yè ko dọ ẹ dai to dọdai mẹ. Nado dọ, Jiwheyẹwhe wẹ Otọ́ Adam tọn; Ewọ wẹ Otọ́ Islaẹli tọn. Ṣigba yẹwhegán depope ma ko ylọ Jiwheyẹwhe dọ Otọ́ Olọn tọn gba. Dopo ma to yé mẹ he dọhó kavi dlẹalọ do Ovi Jiwheyẹwhe tọn to gblagbla owhè fọtọ́n donu ẹnẹ (4,000) tọn to Alẹ̀nù Hóhó mẹ gba. Podọ ohó depope matin to ṣẹnṣẹn Otọ́ po Ovi po tọn he yè wlán dai to Alẹ̀nù Hóhó mẹ gba, na ohógbè nẹ matin lala. Oklunọ Jiwheyẹwhe lọ wẹ Mẹhe yẹwhegán lẹ po ovi Islaẹli tọn lẹ po nọ dọhó hlan bo sọ tindo kọ̀ndopọ́ po É po.

To Owé GENẸSISI 1:27 tọn mẹ, nugbo lọ yín didọ hlan mí, dọ, Jiwheyẹwhe he nukun ma nọ mọ lọ sọawúhia to ninọ̀mẹ awe mẹ. Jiwheyẹwhe nugbo dopolọ gê do Ede hia to bibẹ́nu núdidá tọn, to ninọ̀mẹ awúsọhia gbaungba gbẹtọ de tọn mẹ, enẹwutu wẹ yè do wlán ẹn, dọ, “Mọwẹ Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ to boṣiọ etọn titi mẹ, to boṣiọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ é dá ẹ do...” podọ awetọ, “... Gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn sọ pàváva to osìn nukunta ji” (GENẸSISI 1:2). Na ehe tọn wutu, na mẹdepope ni ma lẹn kavi dọhó dogbọn omẹ susu tọn dali blo. Eyín mì jlo, mì sọgan mọ hlan to bibẹ́nu lọ dolé Jiwheyẹwhe do Ede hia dó to ninọ̀mẹ vòvo mẹ kẹdẹdilé yè lẹzùn nútitegbe dó. Awúsọhia ninọ̀mẹ susu Jiwheyẹwhe tọn tọn to Alẹ̀nù Hóhó mẹ yín yiylọ dọ teofani, podọ to Alẹ̀nù Yọ́yọ́ mẹ, É zé ninọ̀mẹ gbẹtọ yínyín de tọn do Ede ji.