EBARUHA ERIKWETOROORA - Okw`ikumi-n`ebiri 2009
Obu Ruhanga/Elohim yayeshuuruura omu ndagaano enkuru, obwe akaba ari nka MUKAMA/YAHWEH – ekyo twaheza kukyetegyereza. Omu ndagaano ensya, akeshuuruurira omu mwana. Kandi Ebyahandikirwe ebirikwera nibitushobororera ogwe mwana nooha:
“Nyowe ekyi kyandugira hi nyina wa MUKAMA wangye okuntayaayira?”(Luka 1: 46b-47).
Nahabwekyo ni MUKAMA okurugira kimwe aha kutandika, kandi nk`omwana akaikiriza yazaarwa. Ahanyima y`okuzooka kwe, akeetwa “MUKAMA” omu ngiri ya Yohaana honka:
“Nahabw`ekyo yairuka, yaahika Simooni Petero n`omwegi ondiijo, ou Yesu yabaire akunda, yaabagira ati: Baihire MUKAMA waitu omu kituuro,tituri kumanya hu bamutaire”(Yohaana 20:2).
“Mariamu Magadaleena yaagyenda, yaagambira abeegi ati: Naareeba MUKAMA waitu. Yaabateekyerereza n`ebi yaamugambira.” (Yohaana 20:18).
“Kuyaherize kugamba atyo, yaabooreka engaro Ze n`orubaju rwe. Abeegi, kubaareebire MUKAMA waabo, baashemererwa. (Yohaana 20:20).
“Abeegi abandi baamugira bati: Twareeba MUKAMA waitu. Kwonka we yaabagira ati: Ku ndaabentarebire nkojo z`emisumaari omu biganja bye, nkazitamu orukumu rwangye, nkata n`ekiganja kyangye omu rubaju rwe, tindiikiriza.” (Yohaana 20:25).
“Tomasi yaagarukamu yamugira ati: MUKAMA wangye! Kandi Ruhanga wangye!”(Yohaana 20:28).
“N`ahabw`ekyo nimbamanyisa nti… Tihariho muntu ogambira omu mwoyo wa Ruhanga owaakugira ati: Yesu niwe MUKAMA atagambisiibwe Mwoyo Orikwera.” (1 Abakorinso 12:3).
Nka MUKAMA, nka MBAHO, akabaho na Aburahamu atakabeireho. “Yesu yaabagira ati: Buzimazima nimbagambira nti: Aburahamu atakazairwe, nyowe Ndiho.” (Yohaana 8:58).
Nk`omwana nahamya, “ … mwaikiriza ku naarugireahari Ishe boona. Nkaruga ahari Ishe boona, naija omu nsi: mbwenu ensi ningirugamu, ningaruka ahari Isheboona.” (Yohaana 16:27b-28).
“ … baamanya omu mazima ku naarugire ah`ori, kandi baikiriza ngu niiwe wantumire.” (Yohaana 17:8b).
“ … N`ahabw`ekyo nitwikiriza ku waarugire ahari Ruhanga.” (Yohaana 16:30b).
“Taata Orikwera, obarindire omu iziina ryawe, babe bamwe nkaitwe oku turi bamwe.” (Yohaana 17:11b).
Ebyaraganisibwe byona n`obumanyiso bw`ebicuucu omu ndagaano bikarebeka kandi nabwe biriyo nibireebwa butunu okugyendera kimwe omundagaano ensya.
Omucunguzi akaba aine kuba omwana wa Aburahamu kandi omwana wa Daudi (Matayo 1:1).
Akaba aine kuba omwana w`omuntu kandi omwana wa Ruhanga. (Luka 1:35).
Akaba aine kuba entaama ya Ruhanga eri kwihaho ebibi by`ensi. (Yohaana 1:29).
Akaba aine kuba omuteerani w`endagaano ensya. (Abaheburaayo 9:15).
Akaba aine kuba omutonganirizi. (1 Yohaana 1-2).
Akaba aine kuba omunyamurwa mukuru. (Abaheburayo 2:17).
Nk`omwana omwe nyamunegyere niwe mujigaijo omu b`eishe-emwe baingi (Abarooma 8:29; Abagalatia 3:26; Abaheburayo 2:11). Tushemereire kugaruka kumanya oku omucunguzi waitu yayorekirwe obu yahinduka omuntu. Obu yabuzibwa yaaba ari omwana wa Ruhanga, “Yesu yamugarukamu ati: Ekiwaagamba nikwo kiri, kandi nimbagambira nti; Bwanyima muryareeba omwana w`omuntu ashutami aha rubaju rwa buryo orw`obushoboorozi naizira omu bicu by`omu iguru.” (Matayo 26:64).
Ti nk`omuntu wa kabiri wa Ruhanga, konka nk`omwana w`omuntu ari aha mukono gwa buryo gwa Ruhanga. Eki nikishangwa omu ngirii emirundi eri kurenga nshanju, konka tihariho n`omurundi na gumwe ahori kukishanga okuruga omu Barooma okuhikira kimwe omu baruha ya Yuda. Okuruga omu Barooma eshuura 1, nashobororwa nk`omwana wa Ruhanga omu bikwatereine kandi hamwe n`ekanisa.
N`ahabw`ekyo, tikirikugira ngu “omwana wa Ruhanga” omuri Yohaana 3:13, okwihaho “nk`omwana w`omuntu”: “Tihariho oratembire omu iguru, kureka Ogwo owaashuumire okuruga omu iguru, niwe Mwana w`omuntu ori omu iguru.”
Omuri Matayo 25:31 nitushoma: “Omwana w`omuntu ku ariizira omu kitiinisa kye hamwe na baamaraika be boona, aryashutama aha kitebe kye eky`ekitiinisa…”
Omuri Matayo 25:1-13, naija nka kishwera, kandi abaishiki abashugaine abariba betekatekire baryaza nawe aha bugyenyi.
Ni ekyomugasho kandi ekirikwetengyerezebwa kimwe ngu tushome gye ekigambo kya Ruhanga, kandi tukyitekegye omu mwanya gwakyo, kandi tutungye okushuruurirwa aha bw`omwoyo Arikwera. Nitureeba okweyoreka kwa Ruhanga okwa maani okw`emiringo eshatu nka tataitwe omu iguru omu mwana omu nsi, kandi omu kanisa okurabira omu mwoyo orikwera. Kandi tugaruka tureeb emiringo etari emwe n`emwe y`obujunaninizibwa bw`omucunguzi obu yahinduka omuntu. We nabaasa kuba byona omuri byona: omwana wa Ruhanga, omwana w`omuntu, omwana wa Daudi, omwana wa aburahamu, entaama ya Ruhanga, kandi omu mazima, entare y`omuruganda rwa Yuda. Ni omuterani kandi omutonganizi; ni omugabe, omunyamurwa, Nabi. Ahebwe omugisha MUKAMA waitu kandi na Ruhanga owabasize kutuha obuhunguzi nka abaana omu mwana we omwe nyamunegyere (abagalatia 4:4-7)! Oburi hati turi abaana ba Ruhanga, kandi aha muheru gwa byona nitwija kuhindurwa okutaaha omukishishani ky`omwana wa Ruhanga (1 Yohaana 3:1-3; hamwe ne`bindi).Omucunguzi akahinduka Omuntu nk`okuturi okugira ngu itwe tubaase kuhinduka tube nk`oku ari omukuzooka okw`okubanza.
Okurugira kimwe aha rukiiko rw`okubanza orwa Niki (325AD), obukristaayo butwiire nibuhabisibwa okurugira kimwe obwe, nk`oku kiri omunyikiriza y`ekiyudaaya (Judaism) okurugira kimwe aha kutandika n`okuhitsya hati, okwikiriza kwabo kukaba kuri omuri Ruhanga omwe owabaire otarikubaasa kwikiriza ngu habeho ondiijo Ruhanga okwihaho we wenka (okuruga 20; a.o). Ekanisa ey`okubanza ey`ekirooma (church fathers)eyarugire omu bukafiiri (paganism) boona bakaharana aba Yudaaya kandi bakoraho obwa Ruhanga okurabira omu bushatu obu bayihire omu bukafiiri. Omu nyikiriza ya Niki Yesu nibamugambaho bati: “ … omwana omwe nyamunegyere owa Ruhanga, owazairwe tataitwe ensi zoona zitakabaireho, omushana gw`omushana, Ruhanga wa ba ruhanga, owabaireho otahangirwe…”Tihariho bujurizibbwona omuri baibuli oburikugamba aha mwana nk`ogwe, owazairwe, kandi akazrwa na tataitwe omu iguru ensi etakabaireho. Egyo ni enyegyesa ya antu – Kristo (omuzigu wa kristo) kandi nikihakanisibwa 1 Yohaana 4:2-3. Omwana wa Ruhanga akazarwa ahabw`omwoyo Orikwera. Ni oshukirweho amajuta, Kristo, kandi akazarirwa omuri Betilehemu. Omu ndagaano enkuru yoona, akaba ari MUKAMA/YAHWEH omu ndagaano ensya nitumumanya nka Omwana – YASHUA/Yesu. Enyegyesa y`obushatu, “abashatu abatahwaho” tihaine ahoerikushangwa hoona omuri Baibuli. Ekyi kikatebwaho nk`ekigunjano ky`okubanza (dogma) – obuhamizo bw`ekanisa omu butegyeki bw`eki Rooma – kandi kyaherize kwakirwa n`agaandi makanisa omunsi yoona.
Obu Ruhanga/Elohim yayeshuuruura omu ndagaano enkuru, obwe akaba ari nka MUKAMA/YAHWEH – ekyo twaheza kukyetegyereza. Omu ndagaano ensya, akeshuuruurira omu mwana. Kandi Ebyahandikirwe ebirikwera nibitushobororera ogwe mwana nooha:
“Nyowe ekyi kyandugira hi nyina wa MUKAMA wangye okuntayaayira?”(Luka 1: 46b-47).
Nahabwekyo ni MUKAMA okurugira kimwe aha kutandika, kandi nkomwana akaikiriza yazaarwa. Ahanyima yokuzooka kwe, akeetwa “MUKAMA” omu ngiri ya Yohaana honka:
“Nahabwekyo yairuka, yaahika Simooni Petero nomwegi ondiijo, ou Yesu yabaire akunda, yaabagira ati: Baihire MUKAMA waitu omu kituuro,tituri kumanya hu bamutaire”(Yohaana 20:2).
“Mariamu Magadaleena yaagyenda, yaagambira abeegi ati: Naareeba MUKAMA waitu. Yaabateekyerereza n`ebi yaamugambira.” (Yohaana 20:18).
“Kuyaherize kugamba atyo, yaabooreka engaro Ze n`orubaju rwe. Abeegi, kubaareebire MUKAMA waabo, baashemererwa. (Yohaana 20:20).
“Abeegi abandi baamugira bati: Twareeba MUKAMA waitu. Kwonka we yaabagira ati: Ku ndaabentarebire nkojo zemisumaari omu biganja bye, nkazitamu orukumu rwangye, nkata nekiganja kyangye omu rubaju rwe, tindiikiriza.” (Yohaana 20:25).
“Tomasi yaagarukamu yamugira ati: MUKAMA wangye! Kandi Ruhanga wangye!”(Yohaana 20:28).
“Nahabwekyo nimbamanyisa nti… Tihariho muntu ogambira omu mwoyo wa Ruhanga owaakugira ati: Yesu niwe MUKAMA atagambisiibwe Mwoyo Orikwera.” (1 Abakorinso 12:3).
Nka MUKAMA, nka MBAHO, akabaho na Aburahamu atakabeireho. “Yesu yaabagira ati: Buzimazima nimbagambira nti: Aburahamu atakazairwe, nyowe Ndiho.” (Yohaana 8:58).
Nk`omwana nahamya, “ … mwaikiriza ku naarugireahari Ishe boona. Nkaruga ahari Ishe boona, naija omu nsi: mbwenu ensi ningirugamu, ningaruka ahari Isheboona.” (Yohaana 16:27b-28).
“ … baamanya omu mazima ku naarugire ah`ori, kandi baikiriza ngu niiwe wantumire.” (Yohaana 17:8b).
“ … Nahabwekyo nitwikiriza ku waarugire ahari Ruhanga.” (Yohaana 16:30b).
“Taata Orikwera, obarindire omu iziina ryawe, babe bamwe nkaitwe oku turi bamwe.” (Yohaana 17:11b).
Ebyaraganisibwe byona nobumanyiso bwebicuucu omu ndagaano bikarebeka kandi nabwe biriyo nibireebwa butunu okugyendera kimwe omundagaano ensya.
Omucunguzi akaba aine kuba omwana wa Aburahamu kandi omwana wa Daudi (Matayo 1:1).
Akaba aine kuba omwana w`omuntu kandi omwana wa Ruhanga. (Luka 1:35).
Akaba aine kuba entaama ya Ruhanga eri kwihaho ebibi by`ensi. (Yohaana 1:29).
Akaba aine kuba omuteerani w`endagaano ensya. (Abaheburaayo 9:15).
Akaba aine kuba omutonganirizi. (1 Yohaana 1-2).
Akaba aine kuba omunyamurwa mukuru. (Abaheburayo 2:17).
Nkomwana omwe nyamunegyere niwe mujigaijo omu beishe-emwe baingi (Abarooma 8:29; Abagalatia 3:26; Abaheburayo 2:11). Tushemereire kugaruka kumanya oku omucunguzi waitu yayorekirwe obu yahinduka omuntu. Obu yabuzibwa yaaba ari omwana wa Ruhanga, “Yesu yamugarukamu ati: Ekiwaagamba nikwo kiri, kandi nimbagambira nti; Bwanyima muryareeba omwana w`omuntu ashutami aha rubaju rwa buryo orwobushoboorozi naizira omu bicu byomu iguru.” (Matayo 26:64).
Ti nkomuntu wa kabiri wa Ruhanga, konka nkomwana womuntu ari aha mukono gwa buryo gwa Ruhanga. Eki nikishangwa omu ngirii emirundi eri kurenga nshanju, konka tihariho nomurundi na gumwe ahori kukishanga okuruga omu Barooma okuhikira kimwe omu baruha ya Yuda. Okuruga omu Barooma eshuura 1, nashobororwa nkomwana wa Ruhanga omu bikwatereine kandi hamwe nekanisa.
Nahabwekyo, tikirikugira ngu “omwana wa Ruhanga” omuri Yohaana 3:13, okwihaho “nkomwana womuntu”: “Tihariho oratembire omu iguru, kureka Ogwo owaashuumire okuruga omu iguru, niwe Mwana w`omuntu ori omu iguru.”
Omuri Matayo 25:31 nitushoma: “Omwana w`omuntu ku ariizira omu kitiinisa kye hamwe na baamaraika be boona, aryashutama aha kitebe kye eky`ekitiinisa…”
Omuri Matayo 25:1-13, naija nka kishwera, kandi abaishiki abashugaine abariba betekatekire baryaza nawe aha bugyenyi.
Ni ekyomugasho kandi ekirikwetengyerezebwa kimwe ngu tushome gye ekigambo kya Ruhanga, kandi tukyitekegye omu mwanya gwakyo, kandi tutungye okushuruurirwa aha bwomwoyo Arikwera. Nitureeba okweyoreka kwa Ruhanga okwa maani okwemiringo eshatu nka tataitwe omu iguru omu mwana omu nsi, kandi omu kanisa okurabira omu mwoyo orikwera. Kandi tugaruka tureeb emiringo etari emwe nemwe yobujunaninizibwa bwomucunguzi obu yahinduka omuntu. We nabaasa kuba byona omuri byona: omwana wa Ruhanga, omwana womuntu, omwana wa Daudi, omwana wa aburahamu, entaama ya Ruhanga, kandi omu mazima, entare yomuruganda rwa Yuda. Ni omuterani kandi omutonganizi; ni omugabe, omunyamurwa, Nabi. Ahebwe omugisha MUKAMA waitu kandi na Ruhanga owabasize kutuha obuhunguzi nka abaana omu mwana we omwe nyamunegyere (abagalatia 4:4-7)! Oburi hati turi abaana ba Ruhanga, kandi aha muheru gwa byona nitwija kuhindurwa okutaaha omukishishani kyomwana wa Ruhanga (1 Yohaana 3:1-3; hamwe nebindi).Omucunguzi akahinduka Omuntu nkokuturi okugira ngu itwe tubaase kuhinduka tube nkoku ari omukuzooka okwokubanza.
Okurugira kimwe aha rukiiko rwokubanza orwa Niki (325AD), obukristaayo butwiire nibuhabisibwa okurugira kimwe obwe, nkoku kiri omunyikiriza yekiyudaaya (Judaism) okurugira kimwe aha kutandika nokuhitsya hati, okwikiriza kwabo kukaba kuri omuri Ruhanga omwe owabaire otarikubaasa kwikiriza ngu habeho ondiijo Ruhanga okwihaho we wenka (okuruga 20; a.o). Ekanisa eyokubanza eyekirooma (church fathers)eyarugire omu bukafiiri (paganism) boona bakaharana aba Yudaaya kandi bakoraho obwa Ruhanga okurabira omu bushatu obu bayihire omu bukafiiri. Omu nyikiriza ya Niki Yesu nibamugambaho bati: “ … omwana omwe nyamunegyere owa Ruhanga, owazairwe tataitwe ensi zoona zitakabaireho, omushana gwomushana, Ruhanga wa ba ruhanga, owabaireho otahangirwe…”Tihariho bujurizibbwona omuri baibuli oburikugamba aha mwana nkogwe, owazairwe, kandi akazrwa na tataitwe omu iguru ensi etakabaireho. Egyo ni enyegyesa ya antu – Kristo (omuzigu wa kristo) kandi nikihakanisibwa 1 Yohaana 4:2-3. Omwana wa Ruhanga akazarwa ahabwomwoyo Orikwera. Ni oshukirweho amajuta, Kristo, kandi akazarirwa omuri Betilehemu. Omu ndagaano enkuru yoona, akaba ari MUKAMA/YAHWEH omu ndagaano ensya nitumumanya nka Omwana – YASHUA/Yesu. Enyegyesa yobushatu, “abashatu abatahwaho” tihaine ahoerikushangwa hoona omuri Baibuli. Ekyi kikatebwaho nkekigunjano kyokubanza (dogma) – obuhamizo bwekanisa omu butegyeki bweki Rooma – kandi kyaherize kwakirwa n`agaandi makanisa omunsi yoona.