Sọn tùnmẹ daho lọ mẹ wẹ kọ̀ndopọ́ lọ tin te to ninọ̀mẹ vivọnu tọn lọ mẹ. Na núkọnyìyì politiki tọn po akuẹ tọn po to aihọn lọ blébu mẹ hẹn ẹn wá vivẹ mẹ dọ, akọta madógannọ lẹ po huhlọnnọ lẹ po na kọ̀ndopọ́. To ehe lọ mẹ, akọta Ṣinawe lẹ lọ na tẹnmẹ nukọntọ tọn, kẹdẹdilé yé ko yín didohia di ohia apajlẹ tọn gbọn ota ṣinawe lẹ dali dó. Na mí mọ dọ dọdai Owé Wiwé tọn de sọgan tindo húgan núyiwà dopo.

Podọ to vivọnu, nukọntọyínyín na wá sọn Agbègbè otò Elopianu lẹ tọn mẹ. Na yè ko dó dòdó etọn ai to owhè fọtọ́n-fẹnnẹ-kantọ̀n-gbàntọ́nnukun-awetọ (1957) mẹ gbọn núhe yè nọ ylọ “Piplimẹ daho he Lomunu lẹ basi”. Podọ piplimẹ daho he lọ ko tin bo ko sọ yín dòdó ṣiṣẹ̀ dọdai Biblu mẹ tọn dote. Na politikinọ atọ̀n wẹ nukọntọ he hẹn onú he lọ wá, yèdọ: Hlobẹ Ṣuman sọn otò Flansi tọnmẹ, Kọnhladi Adenua sọn Hùwàji otò Janma tọn mẹ, podọ Alsidi de Gaspeli sọn otò Itali tọn mẹ. Do ayi e go, yè wlán to owé Glẹnsigbè mẹ tọn he yín “The New Encyclopædia Britannica, MACROPÆDIA, Vol. 9, pg. 771) tọn mẹ, dọ, “Otògán helẹ pó wẹ Yisenọ Politikinọ he yín Nukọntọ lẹ, yèdọ Katolikinọ he yín máhẹtọ to politiki mẹ lẹ, podọ to gbonujẹ yetọn to politiki mẹ pannukọn núyiwà Elopia tọn lọ blébu nọ do gbọdemẹ vọfọ́n Katoliki Lomunu lẹ tọn hia gbọn aihọn lẹpo mẹ.” To nugbo de mẹ, Ahọludù Lomunu tọn ko tindo vọfọ́n bo ko sọ gọ̀wá gbẹ̀ninọ̀ mẹ.

Dinvie, Ṣalu de Dolu mẹhùnnukun otògán Flansi tọn, mẹhe ko basi otànhó de dai, mọ númimọ dogbọn otò Elopia tọn he na tọ́ngbọn osó Ulali tọn lẹ ji. Do ayi e go, ehe lọ yín onú jónọ titegbe de ṣigba nugbo wẹ, dọ Mẹdaho Mikhaili Gọlbatṣẹvi dọhó dogbọn linlẹn dopolọ tọn dali to hùnwhẹ piplimẹ tọn kọ̀n to Whèzẹtẹn otò Bẹlin tọn tọn to whèsùn ẹnẹtọ mẹ, to owhè fọtọ́n-fẹnẹ-kẹ̀nnẹ-kò e lán ṣidopotọ (1986) mẹ. Enẹwutu, mí dóna pọ́n hlan to whlẹndomẹ núyiwà nukọnyìyì tọn lẹ tọn podọ gbọn núpinpọ́n dọdai Biblu mẹ tọn dali, bo sọ zé yé dai kẹdẹdilé e jẹ dó. Na onú popo na sọawúhia kẹdẹdilé yè ko dọ dó jẹnukọn.

Do ayi e go, eyín hónámẹtọ Janma tọn Kọnhladi Adenua na ko yígbèna núniná Ahọludù Hlusi tọn gbọn owé de dali sọn azán aotọ osùn atọ̀ntọ, owhè fọtọ́n-fẹnnẹ-kantọ̀n-gbàn e lán awetọ (1952) mẹ to whenẹnu, bé ẹdenu he yín Whèzẹtẹn po Hùwàji tọn po de ma na tin gbọn otò dopo mẹ, kavi gbọn gblagbla otò Elopia tọn de mẹ to vivọnu gba. Ṣigba gbèmimá he lọ dóna yín alọkẹyí to ninọ̀mẹ nẹ lọ mẹ; eyín e ma yín mọ, Otò Elopia tọn ma na ko tindo “maṣinu” lẹ gba. Hlusi degbè na Janma nido sọgan yín dopo godo he e ko yín kinklán gbọn awhàn dali. Podọ ninọ̀mẹ dopo gẽ enẹ lọ dóna yín wiwà te wẹ yín dọ Janma ni yín otò he ma nọ̀ mẹdepope ji gba. Podọ Adenua na ko mọdona lé sọmi-sọmi po agùnvi Plọtẹstannọ Nukọntọ otò Janma tọn lẹ tọn sọgan nọ̀ dó. Enẹwutu, é gbẹ́. Ṣigba otò Ọstlia tọn sọawúhia na núniná lọ, na e ma nọ̀ mẹdepope ji to awhàn lọ mẹ wutu, bọ e ma sọ blawuna enẹ lọ wutu gba.

To whenuena ota ṣinawe lẹ lọ yín apáde sinsinyẹn núyiwà nẹ he zán huhlọn to vivọnu lọ, azò ao lẹ lọ mọ huhlọn yetọn yí na núyiwà dọdai apáwhé godogodo tọn he na sọawúhia lẹ tọn. “Azò ao he hiẹ mọ lẹ, ahọlu ao wẹ, yé he ma ko tindo ahọludù de kaka jẹ dinvie; ṣigba yé tindo huhlọn di ahọlu to ogàn dopo mẹ po kanlin lọ po. Ehelẹ tindo ayi dopo, bo nasọ yí huhlọn po hlọnhlọn yetọn po hlan kanlin lọ … Na Jiwheyẹwhe ko yí do ayiha yetọn mẹ nado hẹn ojlo etọn di, nado dógbèpọ́, podọ nado yí ahọludù yetọn na kanlin lọ, kaka ohó Jiwheyẹwhe tọn nado di” (OSỌHIA 17:12-13, 17).

To Owé Wiwé he mẹ, yè dọ hlan mí dogbọn ojlẹ de tọn dali, yèdọ ehe mẹ yé tindo huhlọn te. Do ayi e go, enẹ lọ na yín asiko he mẹ nújijọ̀ godo tọn lẹ sọawúhia te to ojlẹ godo tọn mẹ. Sọn odohia gbaungba lọ mẹ, e ma yín onú sinyẹnawu nado sè dọ, azò ao lẹ lọ nọtena Whèzẹtẹn Elopia tọn, to zizéjlẹ ota ao he yín mimọ to Hùwàji Elopia tọn tọn mẹ.

To ninọ̀mẹ godogodo tọn mẹ, Whèzẹtẹn he tin to aṣẹpipa Hlusi tọn glọ́ lọ lọsu jó ede na kọ̀ndopọ́ Elopia tọn podọ dopoyínyín etọn ga. To egbé, mí sọgan mọ lé yé dọ̀nsẹpọ́ yénọzo lẹ dote dó to aigba dopodopo ji, yèdọ afọdidè de jẹ devo mẹ. Dinvie, núyiwà akuẹzinzán tọn to aihọn lẹpo mẹ tin to Whèzẹtẹn kavi Hùwàji, hẹn núyiwà he lọ dọ Oglọ́n Whèzẹtẹn tọn lọ na yín apáde núyiwà godogodo tọn lọ tọn. Podọ yè sọ gọ́ afọzédotetọ devo na, ehe yè yọ́nẹn di nukọntọ hójlawémá dèdovo de tọn, dọ, “jijọho po gigán po” tọn. Na yé dóna sọawúhia bo sọ sinai to tafo gbèyíyí tọn lọ kọ̀n.

Afọ boṣiọ he tọn yè dọ to Owé Daniẹli 2 tọn mẹ lẹ yín adade gànyũ tọn podọ adade okò ozẹ́ndótọ lẹ tọn po. Do ayi e go, ehelẹ yín azọ́nwànú vòvo awe. Yé tin to opọ́, ṣigba yé ma biọ yénọzo lẹ mẹ gba (DANIẸLI 2:43). Azọ́nwànú awelẹ, ehe yín ogànyũ po okò po ma sọgan yín dopolọ gbèdé kavi dógbèpọ́ to dopoyínyín gba. Mọdopolọ wẹ Whèzẹtẹn po Ohùwàji po na nọnọ̀ dilé yé ko te dó, ṣigba yé na yigbèna yénọzo lẹ bo sọ wàzọ́n dopọ́ to ojlẹ didè lọ mẹ.

Dinvie, otò he tin to Whèzẹtẹn Elopia tọn mẹ lẹ mọdona hézéhézé dogbọn wiwà po ojlo agùn Katoliki Lomunu lẹ tọn po tọn. Do ayi e go, yé na yigbèna ehe lọ kaka jẹ ojlẹ de mẹ poun wẹ. Na Jiwheyẹwhe wẹ ko degbè enẹ lọ tọn wutu, enẹwutu, yé dóna zé huhlọn yetọn jó bo sọ jó yédelẹ kaka yè nado hẹn dọdai Biblu tọn lọ di. To enẹgodo, yé na zín ayọ̀detọ nẹ lọ do aigba bo nasọ fiọ otòdaho nẹ lọ po miyọn po. Na LÉ WẸ OKLUNỌ DỌ to Ohó Etọn mẹ wẹ. “Azò ao he hiẹ mọ to ota na kanlin lọ, ehelẹ wẹ na gbẹwanna ayọ̀detọ lọ, bo na basi i matinhuwhẹhomẹtọnọ, bo sọ hẹn ẹn jẹmẹ́, yé na dù olàn etọn, bo nasọ sọ yí miyọn do fiọ ẹ gbidigbidi” (OSỌHIA 17:16).

Do ayi e go, ehe lọ na yín aijijẹ ajiji tọn de, na yè wlán ẹn dọ, “Ṣó, Ṣó, otòdaho huhlọnnọ lọ! na ogàn dopo ji wẹ whẹ̀dida towe wá” (OSỌHIA 18:10). Whenẹnu wẹ omẹ popo na mọdona to afọdoponẹji lé e te podọ mẹnu ehe lọ tin na, na odohia lọ ko yín vivọ́ dọ to owéfọ pẹvide mẹ to ehe lọ godo, dọ, “Ṣó, Ṣó, otòdaho lọ, he yè ṣinyọn alavọ̀ dagbedagbe na, po ogefunwunmẹ tọn po, avọ̀vệ, po ehe yè yí sika do dóaṣọ̀na po, ozannu akuẹgégénu tọn po pali po!” (OSỌHIA 18:16). Podọ to nukun Johanu tọn mẹ, angẹli lọ dohia gbaungba lé otòdaho he lọ, yèdọ ehe to aṣẹpana aihọn lọ na mọ opòdo ede tọn dó, dọ, “Angẹli huhlọnnọ de sọ zé ozannu de daga taidi gilisé daho, bo zé e dlán ohù mẹ, bo to didọmọ, Lé wẹ yè na yí huhlọn do dọn otòdaho lọ dlán odò dó, yè ma sọ to na mọ ẹn gbèdégbèdé bà” (OSỌHIA 18” 21).

Sọ do ayi e go dọ, to Alẹ̀nù Hóhó mẹ, mí mọ odohia otòdaho he lọ tọn. Na yẹn yise dọ dopodopo mítọn lẹ ko sè dogbọn didó atọ̀họ̀ Babẹli tọn dali. Dinvie, tùnmẹ Bab-ẹli tọn wẹ “họ̀ngbo Jiwheyẹwhe tọn”. Na sọn Babẹli nugbo tọn lọ mẹ wẹ Babilọni sọawúhia te, ehe yè dètana dọ, “wuwlú”, podọ wuwlú nẹ lọ sọ yì jẹ olọn. Do ayi e go, yẹwhegán Jelemia mọ vàsúdo lọ to whenẹnu, kẹdẹdi dọ e ko sọawúhia dote, ṣigba é jẹnukọn bo do núhe otòdaho nẹ lọ ko wà lọ hia, dọ, “Babilọni ko yín kọfo sika tọn de to alọ Oklunọ tọn mẹ, he hẹn aigba lẹpo nùmú: akọta lẹ ko nù sọn ovện ewọ tọn mẹ: enẹwutu wẹ akọta lẹ yín nulunọ” (JELEMIA 51:7). Dinvie, núplọ́nmẹ he jẹagọ̀ lẹ ko tindo awugble gbigbọ mẹ tọn, kẹdẹdilé yé he yín máhẹtọ to ahànsinsinyẹn de mẹ ko payi e go dó. Na mẹde ma nọ yọ́n fie é jei gba, kavi mọdona núhe é to wiwà gba, kavi yọ́n núhe é yise gba, podọ kavi mọdona núhe é to didọ gba – yè ko bú aliho wutu. Enẹ lọ wẹ ninọ̀mẹ Yisenọ egbé tọn lẹ tọn. Na yé omẹ pó wẹ ko nù sọn kọfo Babilọni tọn nẹ mẹ he ṣaka núplọ́nmẹ yetọn titi lẹ po e po.

Jelemia sọ to nukọnyì dọmọ, “Yè hẹn Babilọni jai ajiji bo và: dohùkũhulu nệ; yí alàngblenu na awufiẹsa etọn, yín e yín mọ ewọ nido yín mẹhẹnazọ̀ngbọna” (JELEMIA 51:8). Kẹdẹdilé mí na mọ to madẹnmẹ to owéfọ he bodo e go mẹ, azọ̀nhẹngbọ depope ma tin na Babilọni gba, adavo na yé he tọ́njẹgbonu wá sọn e mẹ lẹ bo ma sọ yín máhẹtọ to ylando etọn lẹ mẹ kẹdẹ, dọ, “Míwlẹ do ko hẹnazọ̀ngbọna Babilọni, ṣigba ewọ ma yín mẹhẹnazọ̀ngbọna gba: mì gbẹ́ ẹ dai, bo gbọ mí ni yì omẹ dopodopo biọ otò etọn lọsu mẹ: na whẹ̀dida etọn yìjẹ olọn, yè sọ zé e daga yèdọ jẹ agahòmẹ lẹ” (JELEMIA 51:9).

Podọ ga to Owé OSỌHIA 16:19 tọn mẹ, yè do whẹ̀dida he na jẹ̀do otòdaho lọ ji tọn lọ hia, dọ, “Otòdaho lọ sọ tlẹ́n do tẹnmẹ atọ̀n, otòdaho akọta lẹ lọ tọn lẹ sọ gbà: Babilọni daho sọ yín finflin to Jiwheyẹwhe nukọn, nado yí kọfo ovện homẹgble etọn tọn he hùnzo na ẹn.” Dinvie, eyín mí hia ayọ̀detọ daho nẹ lọ jẹ, yọnnusi he tindo kọfo sika tọn lọ po núplọ́nmẹ osùnú tọn lẹ po to alọ etọn mẹ, mí na mọ lé vàsúdo lọ na sinyẹn sọ! Na kẹdẹdi Owé OSỌHIA 18:3 tọn, akọta lẹpo ko yín máhẹtọ to e mẹ, “Na akọta lẹpo ko nù to ovện homẹgble ayọ̀dide etọn tọn mẹ, ahọlu aigba tọn lẹ sọ to gàlọ hẹ ẹ.” Podọ to afọ etọn 20 mẹ, yé he tin to olọn mẹ dóna jaya, na whẹ̀dida ko wá wá otòdaho lọ ji wutu, dọ, “Jaya do ota nệ, hiẹ olọn, mì apọsteli wiwé lẹ, po yẹwhegán lẹ po; na Jiwheyẹwhe ko yíahọsu mìtọn to e go” (OSỌHIA 18:20).

Núplọ́nmẹ agùn he to huhlọn etọn zán to kọ̀ndopọ́mẹ hẹ ajọ́wiwà po politiki po, po hlọnhlọn agùn tọn po, to aṣẹpa to ahọlu aigba tọn lẹ ji, ṣigba e na yín vivàsúdo whẹpo Ahọludù Jiwheyẹwhe tọn nido yín didóai to aigba ji. Enẹwutu, mí hia to Owé OSỌHIA 18:2 tọn mẹ dólé, dọmọ, “Babilọni daho họ́, e họ́, e sọ diọ zùn fininọ̀ aovi lẹ tọn de, podọ ogànhọ̀ gbigbọ mawé lẹ tọn, podọ ogànhọ̀ ohẹ̀ gbẹwanna mawé dopodopo tọn.”

E nọ yín homẹhùnnọ nado mọ ninọ̀mẹ he mẹ Gbigbọ Wiwé ko gbọdo yẹwhegán lẹ po apọsteli lẹ po ji to owhè fọtọ́n he ko wáyì lẹ mẹ whẹpo onú helẹ pó nado tindo nukọnyìyì po awúsọhia po, nado wlán dogbọn enẹ lọ tọn dali. Do ayi e go, yè dọ hlan mí to Owé OSỌHIA 18:5 tọn mẹ dọ ylando etọn ko hòpli hlan olọn. Enẹwutu, yè wlán ẹn dọ, “Nẹmunẹmu wẹ é to gigopàna ede, bo sọ nọnọ̀ ogbẹ̀dùdù mẹ, awufiẹsa po homẹgble mọtọnhunkọ po wẹ mì ni ná ẹn: na é ko dọ to ayiha ede tọn mẹ, dọ, Ai ahọsi tọn wẹ yẹn sín, yẹn ma yín asúṣiọsi gba, yẹn ma to awublanu na mọ. Enẹwutu wẹ azọ̀nylankan etọn na wá gbèdopo, okú, awublanú po huvẹ po; yè na yí miyọn do fiọ ẹ mlẹnmlẹn: na huhlọnnọ wẹ Jiwheyẹwhe Oklunọ he to owhẹ̀ etọn da” (OSỌHIA 18:7-8).

Mì do ayi e go, Jiwheyẹwhe Ganhúnupo ko degbè whẹ̀dida tọn do e ji, podọ azọ́nwànú he yè na zán na enẹ lọ ko yín awuwléna dai. Yè na zé bọnpu de dai do otòdaho nẹ lọ ji, podọ ajiji mẹ e ma nasọ tin bà. Mí sọgan tindo kandèji dọ kẹdẹdilé onú he pò lẹ ko sọawúhia dó, mọwẹ dọdai he lọ lọsu na wá ṣiṣẹ̀ mẹ. Na Jiwheyẹwhe mọdona núhe É dọ, podọ núhe É dọ lọ wẹ É mọdona. Enẹwutu, yé he jlo na tindo mẹdekannujẹ sọn whẹgbledo mẹ lẹ dóna họ̀ngán, bo na lẹzùn tónúsètọ bo sọ jẹgodona ogbè he sọn olọn mẹ to didọmọ, “Mì tọ́nsọn e mẹ, mì omẹ ṣie lẹ emi, dọ mì yín máhẹtọ to ylando etọn mẹ blo, dọ mì yí to azọ̀nylankan etọn mẹ blo” (OSỌHIA 18:4).

Do ayi e go, mí dóna mọ Hlusi lọsu ga kẹdẹdi azọ́nwànú he Jiwheyẹwhe na zán na whẹ̀dida he tin to alọ Etọn mẹ. Podọ apajlẹ matò lẹ tọn po agbogọdọẹ lẹ tọn po yín onú dagbe he yè dè lẹ lọ. Na awhán to taji atọ̀n lẹ na jẹgodona dopodopo yetọn to ojlẹ nẹ lọ mẹ. Tintan lọ to vivẹ mẹ hú awe he pò bo yín mimọ to Owé Wiwé lẹ mẹ na yín ṣiṣẹ̀. Na obú he otò Amẹlika tọn tọn na sọ dádó nújijọ̀ lọ mẹ wutu, awhán tintan na yín pannukọn otò Amẹlika tọn, bọ linlẹn nado dádó e mẹ de ma na tin kakajẹ asiko nẹ mẹ, awe he pò lẹ hihò yétọn na tin to Vatikan ji, podọ godo tọn lọ pannukọn Islaẹli, Sọn huhlọn awhán tọn po po núyọ́nẹn awhánfúnfún po tọn mẹ, to gbaungba nasọ lẹzùn onú titigbè de na awhán Amẹlika tọn, tintan, na Amẹlika tin to apawhé Islaẹli tọn wutu, podọ na ehe tọn, Ohó Jiwheyẹwhe tọn ma sọgan nọ ma ṣẹ̀ gba, kẹdẹdilé yé na biọ dó hadopolọ, podọ dẹnsọlé awhànpa kẹ̀ntọ Islaẹli tọn lẹ tọn na biọ e mẹ dó.

Dinvie, kẹdẹdi dọdai Biblu tọn, otò he tin to agewàji Islaẹli tọn lẹ na bẹ́ awhàn sinsinyẹn daho de pannukọn Islaẹli. Do ayi e go, Bibluhiatọ lẹ mọdona nújijọ̀ daho he lọ di awhàn Almagedọni tọn daho lọ, “Pẹlsia, Kuṣi po Puti po to yé de; popo yetọn po awọyinú po, po awhàngbakun po: Gomẹli, po awhàpaho daho etọn lẹpo po; owhé Togalma tọn to adà agewàji patapata tọn lẹ mẹ, po awhànpa daho etọn lẹ po: yèdọ akọta susu po e po. Hiẹ yín awuwlétọ, mọwẹ, wléawuna dewe, hiẹ po ogbẹ́ towe he yè bẹ́pli hlan de we lẹpo po, hiẹ ni bo sọ yín ogbèdètọ de hlan yé. To azán susu godo yè na dlá hiẹ pọ́n: to owhè godotọn lẹ mẹ hiẹ na wá biọ aigba lọ mẹ he yè gọ̀jó sọn ohi lọ mẹ, he yè ṣinyan sọn akọta susu mẹ pli, to osó Islaẹli tọn lẹ ji, he ko yín ogbọ̀gbé jeijei de: ṣigba yè hẹn ẹn jẹgbonu tọ́nsọn akọta lẹ mẹ, yé omẹ pó bo nasọ yí blẹo do nọnọ̀. Hiẹ nasọ yìaga, hiẹ nasọ wá taidi jẹhọnsinsinyẹn de, hiẹ na tin taidi aslọ de nado ṣinyọn aigba lọ ji, hiẹ po awhànpa daho towe lẹpo po, po akọta susu po to de we…” (EZEKIẸLI 38:5-9).

Ṣigba to ojlẹ nẹ lọ mẹ, Jiwheyẹwhe na biọ awhàn lọ mẹ bo nasọ basi opòdo ajiji de na kẹ̀ntọ lẹ. Do ayi e go dọ to ojlẹ dindẹn de mẹ, Ewọ ko dọ ẹ dote to ninọ̀mẹ he mẹ whẹ̀dida na sọawúhia to yé he na pé awhàn po Islaẹli po to ojlẹ nẹ mẹ lẹ ji dó, dọ, “Yẹn nasọ yí azọ̀nylankan po ohùn po do dowhẹ̀gbè do ewọ ji: Yẹn bo nasọ jà do e ji, podọ do awhànpa daho etọn lẹ ji, podọ do akọta susu he tin to e de lẹ ji, jikunfinfán wududu de, po kẹnjikun daho lẹ po, miyọn, po owhèmi po. Yẹn bo nasọ jlayinna dẽ, bo sọ klán dẽ do wiwé, Yẹn nasọ hẹn dẽ zùn yinyọ́nẹn to nukun akọta susu tọn mẹ; yé bo nasọ yọ́nẹn dọ yẹn wẹ Oklunọ” (EZEKIẸLI 38:22-23).

To Owé ZEKALIA 14:12 tọn mẹ, yè dọ lé whẹ̀dida na wá akọta he na funawhàn hẹ Islaẹli lẹ ji dó hlan mí, dọ, “Podọ ehe nasọ yín azọ̀nylankan he Oklunọ nado hò gbẹtọ he ko funawhàn hẹ Jelusalẹm lẹpo: agbasalan yetọn na dùsúdo sẹ̀ whenuena yé ṣite to afọ yetọn lẹ ji, podọ nukun yetọn lẹ nasọ dùsúdo sẹ̀ to oslo yetọn lẹ mẹ, podọ odẹ́ nasọ dùsúdo sẹ̀ to onù yetọn mẹ.” Do ayi e go, gbèmimá awhàn he lọ tọn tin na ojlẹ de to opòdo whẹ̀dida osọhia tọn lẹ tọn lẹ mẹ. Na ehe lọ na sọawúhia to whenuena angẹli ṣidopotọ lọ na kọ̀n ogò etọn lọ jẹgbonu kẹdẹdi Owé OSỌHIA 16:12-16 tọn. Podọ to opòdo awhàn lọ tọn to whenẹnu, ohó he yè dọ gbọn yẹwhegán lọ dali lẹ na yín ṣiṣẹ̀ dólé, dọ, “Podọ to azán ahọlu nẹlẹ tọn lẹ mẹ, wẹ Jiwheyẹwhe olọn tọn na zé ahọludù de daga, he ma na yín vivà gbèdé, mọ yè ma na jó ahọludù etọn dai hlan gbẹtọ devo lẹ gba; ṣigba é na gbà ahọludù do flinflin bo sú ahọludù helẹ pó do, ewọ bo nasọ nọte kakadoi” (DANIẸLI 2:44). Enẹwutu, Paul na ko tindo linlẹn núyiwà vivọnu tọn he yín núplọ́nmẹ okú tọn he lọ tọn lẹ to whenuena é wlán hógbè helẹ dọ, “Na ewọ na dòtana azọ́n lọ, bo nasọ sán ẹn dogli to dódó mẹ; na azọ́n gli wẹ Oklunọ basi to aigba ji wutu” (LUMUNU 9:28).